AIKI JUJUTSU DAITO RYU -AIKI BUDO -AIKI DO

DAITO-RYU AIKI JUJUTSU

Czas Minamoto

Czas Takeda

Czas Takeda-Aizu

Słowo wstępne :

Pocz±tki współczesnych szkół AIKI JUJUTSU (aikido, aikibudo, hakko, yoseykan) sięgaj± historycznych korzeni

dzisiejszej szkoły DAITO-RYU AIKI JUJUTSU, która w swej starej nazwie AIKI-JU-YO-HO używała pojęcia AIKI.

Sztuki walki sa prawdopodobnie tak stare jak ludzkosc. Od momentu, kiedy nasz praprzodek wszedł w konflikt z kims ze swego otoczenie ( a można się domyslać, że nast±piło to błyskawicznie ), zaczał pracować nad technikami pozwalajacymi mu uzyskać przewagę w walce. Rozwojowi technik walki sprzyjały ciagłe wojny i konflikty, którym od zawsze z takim entuzjazmem oddawała się rasa ludzka. Wraz z rozwojem cywilizacji, sztuki walki nabierały rangi usystematyzowanych i coraz bardziej skutecznych systemów. Slady ich istnienia pojawiaja się w zachowanych dziełach sztuki wczesnego rozdziału rozwoju ludzkosci, oraz w podaniach i legendach, które od zawsze towarzyszyły ludzkosci. Przyjmuje się, że systemy walki wręcz szczególnie podatny grunt odnalazły na terenach dzisiejszych Chin ( swiadectwa sprzed 3500 lat p.n.e. ), oraz w dolinie Indusu i wyżyny Irańskiej ( plemiona Arian ), gdzie rozwinęła się siwacka joga dynamiczna. Joga dynamiczna rozprzestrzeniła się ok. roku 2500 p.n.e., docierajac do Chin ( i wywierajac znaczny wpływ na rozwijane tam systemy ), a także do Grecji ( zapasy klasyczne ) i Egiptu. Dotarła więc tam, gdzie w tym okresie rozkwitała cywilizacja, a co za tym idzie – konflikty zbrojne. Jest rzecza naturalna, że z racji odległosci i bliskosci kulturowej, sztuki walki przenikały z Chin do Japonii. Najstarsze doniesienia o walce wręcz wspominaja styl Chikura Kurabe. Istnieje też doniesienie, o stylu plebejskim Takemina Kata-no-Kami i boskim Takemikuzuchi-no-Kami. Jedna z najstarszych kronik Japonii, Nihon Sho-Ki wspomina o stylu Sumai ( słowo oznacza walkę, zmaganie ) już w roku 23 p.n.e.. Jest tam też historia niejakiego Nomi no Sukune, z prowincji Izumo, który pokonał Tajima no Kehaya na plaży w Shimane łamiac mu żebra bocznym kopnięciem, powalaj±c na ziemię, przydeptuj±c, łamiac miednicę i w efekcie zabijajac. Swiadkiem zdarzenia miał jakoby być cesarz Suinin. Znane style z tego okresu nazywały się Tegoi, Sumai i Kumi-uchi. Na kształt póĽniejszego jujutsu wpłynał prawdopodobnie styl Yawara, polegajacy na wykręcaniu stawów i unieruchomieniach kończyn. Jednak przełom w rozwoju japońskich sztuk walki nastapił prawdopodobnie w IV wieku n.e., gdy syn trybuna prowincji Kyoto, Akayama udał się do Chin i przez 32 lata przemierzał je poznajac i zgłębiajac tamtejsze systemy walki i medytacji.

Sztuki walki odtad rozwijały się na terenie Japonii, nabierajac charakteru systemów elitarnych, ćwiczonych w rodzinach szlacheckich i utrzymywanych w tajemnicy przed obcymi ( co podnosiło skuteczno¶ć w jakże częstych w owym czasie starciach ).

System bojowy Daito-ryu Aikijujutsu ( ) narodził się około roku 1000, dla celów wojskowych. Od samego pocz±tku charakteryzował się urozmaiconymi dyscyplinami, których uczono starożytnych Japońskich wojowników przynależnych do klanu. Jedna z tych dyscyplin, taijutsu

( jako taijutsu okresla się systemy walki wręcz bez użycia broni ), zawierała innowacyjne i oryginalne techniki znane jako Aiki. W oryginale, szkoła Daito była znana pod imieniem „Aiki-in-yo-ho”.

Aiki no jutsu ( techniki używaj±ce aiki ) maja szczególne podejscie do agresji. Zamiast używać siły do odparcia siły, lub ustępować napieraj±cej sile ( koncepcje ju i yawara ) stosujac aiki, wojownik łaczy swoja energię życiowa z energia przeciwnika i staje się z nim jedno¶cia. Aspekt techniczny jest jednakowoż zbyt rozległy, by można go skrócić w krótkim rysie historycznym sztuki i wymaga osobnego przestudiowania i dogłębnej analizy.

Taijutsu szkoły Aiki-in-yo-ho uległo dwóm głównym płaszczyznom rozwoju, nim rozwinęło się i dotarło do szerszych odbiorców jako Daito-ryu Aikijujutsu. Płaszczyzny te to filozofia Aiki ( )( Aiki no jutsu ) i filozofia jujutsu ( ). Techniki Aiki stały się tak wyróżniajca i efektywna charakterystyka szkoły, że wieki póĽniej ( w ci±gu ostatnich 50 lat ) stały się podstawami innych szacownych szkół ( Aikido, żeby wymienić najbardziej znan± a także Hapkido, Hakko-ryu, Shorinji kenpo i Yoseikan budo ). Była to scisła i kompletna integracja wymienionych filozofii, która doprowadziła do niezwykłej efektywnosci i zdolnosci przystosowawczych sztuki. Aiki no jutsu zespoliło się z innymi technikami jujutsu, takimi jak atemi, shime, kansetzu, kyushu, nage.

Od samego poczatku Szkoła kształciła we wszystkich dyscyplinach, będacych niezbędnymi i zasadniczymi dla żołnierza: łucznictwo, miecz, włócznia, halabarda, jazda konna, pływanie, walka bezposrednia i wiele innych. Technik uczono w zależno¶ci od tego, komu miały być potrzebne: piechocie ( ashigaru ), niższym ranga bushi ( samuraje ), konnym bushi, kapitanom i dowódcom. Najwyżsi ranga byli dodatkowo szkoleni w dziedzinie strategii militarnych, kaligrafii, poezji, dziełach klasycznych i etykiety zachowania w pałacu daymio ( najwyższy po cesarzu tytuł szlachecki ) - . Wszyscy bushi zaczynali szkolenie bardzo wczesnie, często już jako dziesięciolatkowie. Wkraczali do dojo, by do końca swych dni doskonalić techniki majace zastosowanie w walce. Bushi wpajano jedna nadrzędna warto¶ć i jedno prawo: prawo feudalnego Japońskiego wojownika „bushido”.

Geneza tej sztuki walki i jej ewolucja zaczyna się w czasach feudalnych. Kształtuje ja w naszej wyobraĽni literatura, legendy i fakty historyczne, tworzace żywy obraz Japońskiego wojownika, dumnego i nieustraszonego. Klan Takeda, odwieczny strażnik sekretów Daito-ryu, wyrył swe imię wielkimi literami we wszystkich znaczniejszych wydarzeniach historii militarnej Japonii, do tego stopnia, że często okresy historyczne kraju sa wyznaczane wydarzeniami, w których klan brał udział. Miecz szkoły Daito wycinał swa drogę w historii niewzruszony czasem, rewolucjami, wojnami, niepokojami społecznymi i pojedynkami aż po swit trzeciego milenium. Od roku 1087, kiedy powstała, była zawsze pod piecza członka rodziny Takeda, aż do roku 1992, kiedy ostatni soke ( Takeda Tokimune ) zmarł nie zostawiwszy potomka. Sięgnijmy więc do korzeni Szkoły i klanu Takeda.

Podwaliny Dayto-ryu stworzył prawdopodobnie Teijun ( Sadasumim ) szósty syn cesarza Seiwa. Rodzinie Minamoto przekazał go natomiast syn księcia, Tsunamoto. Ustne podania mówia, że to Shinra Saburo Yoshimitsu Minamoto ( 1057-1127 ), trzeci syn Minamoto Yoriyoshi, w piatym pokoleniu potomek Cesarza Japonii Fujiwara Seiwa ( członka dynastii Minamoto ) stworzył system z wiedzy przekazanej rodzinie przez Tsunamoto ( oraz ponoć w oparciu o Tegoi, rdzenna sztukę walki bez broni, z której jakoby wywodza się również zapasy Sumo ). Techniki te przekazywane były w największym sekrecie tylko członkom rodziny. Ci z kolei przekazywali to, co niezbędne żołnierzom klanu. Tradycja ta szanowana była aż do poczatków wieku XX.

Historycy dziela historię Japonii na ery i okresy. Po ufundowaniu pierwszej stałej stolicy kraju Nara, wyróżniamy okresy:

Nara ( 710-794 ); Heian ( do roku 1195 ) który charakteryzował się wzrostem potęgi dworu cesarskiego; Kamakura ( do 1333 ), kiedy nastapił okres militarnych rzadów Shogunatu ( okres ten zwany jest też Minamoto, od nazwiska pierwszego w historii Shoguna); Ashikaga ( do 1392 ); Muromachi ( do 1572 ); Momoyama ( do 1603, choć niektóre Ľródła mówia o 1615 ). Trzy ostatnie okresy to czas bezustannej walki o władzę. Następnie nadszedł okres Edo ( do 1867 ), nazywany też „Pax Tokugawa”. Upadek Shogunatu i restauracja władzy cesarskiej i potęgi dworu prowadzi do okresu Meiji ( do 1912 ). W tym okresie w Japonii rozpoczyna się rewolucja kulturalno przemysłowa, wiodaca nas w czasy obecne.

Na kartach historii Japonii nazwisko Takeda pojawia się wraz z dokonaniami członków tego rodu, jako doskonały przykład stanowczego i nieustraszonego charakteru ówczesnych bushi. Bitwy i epizody z życia rodu sa mocno splecione z militarnymi i politycznymi wydarzeniami w kraju. Przyjrzyjmy się krótkiemu opisowi niektórych epizodów z historii, powiazanych z klanem Takeda.

Klan Minamoto był jednym z najznakomitszych rodów w feudalnej Japonii, a Ksiaże Minamoto Yoriyoshi, namiestnik prowincji Chinjufu został wyznaczony przez Cesarza do stłumienia rebelii klanu Abe z Mutsu, który w owym czasie dażył do uzyskania autonomii. Wydarzenia te nazywamy Pierwsza wojna Dziewięcioletnia, która co ciekawe, zakończyła się po 11 latach ( 1051-1062 ). Abe Sadatou został ostatecznie pokonany, przez Yoshiie Minamoto w bitwie pod Kuriyagawa ( inne Ľródła podaja, że pod Yakata Koromogowa ) a jego sztandar załopotał nad zamkiem Sadatou, Kanazawa. PóĽniej synowie Minamoto Yoriyoshi walczyli na wezwanie Cesarza w tzw. PóĽniejszej Wojnie Trzyletniej ( 1083-1087 ), przeciwko klanowi Kiyohara. Minamoto Yoshiie został prawie pokonany, gdy Yoshimitsu, jego brat połaczył z nim swe siły i razem odniesli zwycięstwo. Opis wymienionej wojny znajduje się w zachowanej „Mutsu Waki” ( Historii Mutsu napisanej w 1062 r. ), która przytacza opowiesć, jakoby Yoshimitsu został ostrzeżony przez przelatuj±ce stado gęsi, dzięki czemu jego oddziały uniknęły zasadzki i odniosły zwycięstwo. Bracia słynęli tak z umiejętno¶ci bojowych, jak z okrucieństwa i zostawili po sobie złowrogie wspomnienie, lecz trzeba wiedzieć, że ich bezwzględne i okrutne metody szły w parze z iscie renesansowymi zainteresowaniami ( Yoshimitsu interesował się astronomia, medycyna, geologia ). Przeprowadzali sekcje na zwłokach pokonanych wrogów by analizować strukturę stawów, mięsni, nerwów i kosci. Wiedzę tę wykorzystywali do wzbogacania rodzinnego systemu walki wręcz, którego mistrzem był Yoshimitsu ( skutecznym do tego stopnia, że jemu współczesni podejrzewali go o kontakty z mocami nadprzyrodzonymi ). Warto zauważyć, że w kulturze europejskiej, która w owym czasie traktowała ciało zmarłego jako tabu, za podobne praktyki trafiało się na stos. Nauka kultury europejskiej oficjalnie zainteresowała się anatomia wieki póĽniej, w dobie renesansu ( XIV w. ). Minamoto Yoshiie jest jedna z najbardziej znanych postaci historycznych Japonii. W swoim czasie zyskał ogromna sławę a jego umiejętnosci jako wojownika s± legendarne. Do dzis dzień przetrwały dwa systemy łucznictwa konnego traktujace go jako swojego twórcę - Takeda-ryu i Ogasawara-ryu. Po swoich dokonaniach w wojnie 1051-1062 ( możliwe, że po bitwie pod Kawasaki przeciw Sadatou Abe ) zyskał przydomek Hachimantaro ( Pierworodny Boga Wojny ). Yoshimitsu był panem na zamku Daito ( od nazwy którego pochodzi nazwa sztuki walki ), lecz jego syn, Minamoto Yoshikiyo, wraz z końcem wojny opuscił ziemię ojca i w roku 1087 objał prowincję Kai ( niedaleko dzisiejszego Tokyo). Tam przyjał imię Takeda Yoshikiyo, dajac poczatek gałęzi klanu

Minamoto zwanej Kai genji Takeda ( okres Heian 794-1195 ). Yoshikiyo w uznaniu zasług swego ojca w roku 1088, został mianowany dziedzicznym księciem przez Cesarza z koncesj± do posiadania ziem, zbierania podatków i powoływania armii.

Wersja ta jest oficjalnie przyjęta, choć niektórzy historycy kwestionuja pochodzenie klanu od roku 1087, twierdzac, że żadne dowody nie sa dzi¶ osi±galne. Należy jednak pamiętać, że niezależna literatura mówi o dokonaniach klanu Minamoto a także o decyzji Yoshikiyo o przeprowadzce do prowincji Kai. Co więcej, inne dokumenty wspominaja, że ( co prawda nie nazwany ) sławny syn magnata został w owym czasie mianowany księciem w uznaniu pomocy, jakiej jego ojciec udzielił Cesarzowi. Kolejne niezależne Ľródła zgadzaja się, że ród tegoż księcia należał do najstarszych i najznamienitszych, choć także nie wymieniaj± jego nazwy. Wreszcie warto wspomnieć, że tacy członkowie klanu Minamoto jak Yoshokyio, jego ojciec Yoshimitsu, jego wuj Yoshiie i dziad Yoriyoshi, to postacie przewijajace się w różnych Ľródłach literackich z okresu Heian, przywołujacych te same bitwy i wydarzenia. Podstawy nie sa pewne, niemniej jednak nie sposób obalić logiki tego toku myslenia. Tak więc przedstawione tu drzewo genealogiczne, jest jak najbardziej prawdopodobne.

Po bitwie o zamek Kanazawa 14 listopada 1087 roku, w historii Japonii nazwisko Takeda pojawia się na tyle często, że spisanie choćby w ogólnikach historii rodu zajęłoby tomy. W 1192 r. Minamoto Yoritomo został mianowany przez cesarza pierwszym Shogunem, rozpoczynajac okres Kamakura ( zwany też okresem Minamoto ). Rozpoczał się czas bakufu, „rzadów z namiotu”, czas osłabienia władzy cesarskiej na rzecz militarnej dominacji Shogunów.

Kolejna postacia, której pomin±ć nie sposób to sławny daymio Takeda Shingen (1570-1572 ). Walczył on pod wodza shoguna Ashikaga ( m.in. przeciwko Kenshin Uesugi, daymio Echigo, z którym toczył bitwy aż pięciokrotnie: Kawanakajima 1554, 1555, 1557, 1561, 1564) i nie został nigdy pokonany, aż do zdradzieckiego i niestety zakończonego powodzeniem zamachu na życie. Wraz z jego smiercia, historycy zamykaja okres Muromachi, gdyż był to kres potęgi shoguna Ashikaga i poczatek dominacji shoguna Iyeasu Tokugawy. Takeda Shingen pozostawił ogromny majatek i niestety wielka zawisć ze strony sasiadujacych daymio. Po jego smierci połaczyli oni swe siły i doprowadzili do upadku jego potęgi. Następca Takedy Shingena

został Takeda Katsuyori. Wielkim wydarzeniem w historii Japonii była bitwa Nagashino no Kassen 21 maja 1575 ( okres Momoyama, 1572-1603 ). Mówi się, że w bitwie tej największa klęskę poniósł kodeks bushido. Po raz pierwszy w dziejach został on naruszony, gdy połaczone armie Ody Nobunagi i Ieasu Tokugawy, choć po wielokroć liczniejsze, użyły broni palnej przeciwko piętnastotysięcznej armii ciężkiej kawalerii, dumy klanu Takeda. Nastapiła straszliwa rzeĽ i całkowita zagłada dotychczas niezwyciężonej armii. Na polu bitwy poległo ponad 10.000 żołnierzy armii Takedy. Oto opis tych wydarzeń:

Latem 1575 Takeda Katsuyori poprowadził swa armię w liczbie ok. 14 tys. ( w tym 12 tys. ciężkiej kawalerii, dumy klanu, dotychczas niezwyciężonej i siejacej zrozumiały postrach wsród wrogów ) w głab terytorium klanu Tokugawy. Jego pierwszym celem był zamek Nagashino, ważne lokalne umocnienie. Obrońcom zamku udało się odeprzeć pierwsze uderzenie armii Takedy. Z oblężenia umkn±ł niejaki Torii Sune, który zaalarmował Tokugawę Ieyasu o najeĽdzie sił wroga i ciężkim położeniu załogi Nagashino. Tokugawa Ieyasu dysponował armia w liczbie 30 tys., lecz uznał ( mimo tak znacznej przewagi liczebnej, co ¶wiadczy o opinii, jak± cieszyła się armia Katsuyori ), że sam nie będzie w stanie skutecznie powstrzymać sił Takedy. Zwrócił się o pomoc do swego sojusznika, Ody Nobunagi, który dysponował ok. 8 tys. zbrojnych, których siła polegała głównie na posiadaniu rzadko stosowanej wtedy broni palnej ( arkebuzy ). Połaczone armie wyruszyły w kierunku Nagashino. W tym czasie zamek został zdobyty, a do jego obsadzenia Takeda Katsuyori pozostawił ok. 2 tys. ludzi. Żołnierze Tokugawy i Nobunagi nie zaatakowali, lecz umocnili swe pozycje zagradzajac drogę najeĽdĽcom. Wiedzac, że główna siła armii Takeda jest konnica, zajęli pozycje w niewygodnym do manewrów kawalerii terenie, dodatkowo wzmocnili je palisadami. Wojska Katsuyori były zmęczone po szturmie, a ich pozycja całkowicie nie sprzyjała do ataku. Generałowie radzili, aby wycofać się na dogodniejszy teren i wykorzystać pozycje w zajętym zamku. Nie wiadomo, co wobec takiej sytuacji skłoniło Takedę Katsuyori do wydania rozkazu ataku. Duma, nadmierna ufno¶ć w legendę, jaka otaczała jego armię? Skutki tej decyzji okazały się tragiczne. Z 12 tys., które wyszły w pole, zginęło 10 tys., reszta wraz z pozostałymi w zamku Nagashino, zmuszona była do odwrotu. Wojska Nobunagi wycofały się, a Tokugawa Ieyasu podażył za uciekajacymi w głab terytorium Takedy. Klęska pod Nagashino stanowiła kres potęgi Takedy, zas Tokugawie Iyeasu otworzyła drogę do objęcia rzadów w kraju. Takeda Katsuyori nie mogac pogodzić się z klęska popełnił wraz z dworem i rodzina rytualne samobójstwo – seppuku. Klan Takeda miał już nigdy nie odzyskać dawnej potęgi. Na podstawie tych wydarzeń Akira Kurosawa, wybitny reżyser japoński nakręcił film p.t. „Kagemusha” ( Cień wojownika. ). Notabene watki z życia klanu Takedy pojawiały się także w innych dziełach mistrza. Postać Takedy Shingena pojawiła się natomiast w znanym w Polsce serialu „Shogun” z Richardem Chamberlainem w roli głównej. Pokazany był tam obyczaj gotowania żywcem przestępców, który Takeda Shingen wymy¶lił i z

upodobaniem stosował. Co ciekawe, nawet ówczesnym wydało się to tak okrutne, że pogromca Takedy Katsuyori, Tokugawa Ieyasu po objęciu władzy, kazał owe kotły zniszczyć. Innym obrazem o tych czasach rodu Takedy jest film „ Między niebem a ziemi±”.

Takeda Shingen nim odszedł, przewidział póĽniejsze wydarzenia. Analizuj±c sytuację, obawiał się upadku dynastii Ashikaga, wobec narastajacego niebezpieczeństwa ze strony rosnacej potęgi Tokugawy. W obawie o przyszłosć klanu nakazał swojemu bratankowi Takedzie Kunigitsu przeprowadzić się do prowincji Aizu, gdzie panował daymio Moriuji Ashina, lojalny wobec shoguna Ashikaga. Daymio Moriuji Ashina w gescie szacunku dla starego przyjaciela oddał Konigutsu częsć swoich włosci, jako że ten był ostatnim z rodu. Gest ten pozwolił przekazać tradycję rodu jak i praktykowanego przez nich systemu bojowego.

Członkowie klanu Takeda ograniczyli nauczanie Dayto-ryu wyłacznie dla seniorów klanu Aizu, jako dowód wdzięcznosci za uzyskana pomoc. Z każdym dniem umacniała się zażyłosć pomiędzy klanami, co w końcu doprowadziło do wyodrębnienia się nowej gałęzi klanu – Aizu-Takeda.

W roku 1600, pod Sekigahara, Ieyasu Tokugawa pokonał Toyotomi Hideyoshi w największej bitwie w historii Japonii ( 160 tys. walcz±cych ). Dało to poczatek okresowi Edo, zwanemu też okresem Tokugawa. Nastało 250 lat względnego spokoju, „Pax Tokugawa” , spokoju narzuconego przez nowego Shoguna. Jednym z pierwszych edyktów jego bakufu było pojednanie z pokonanymi klanami i stworzenie sztywnej struktury socjalnej, która stała się charakterystyczna dla tego okresu. Niedługo potem narzucono surowe reguły, które doprowadziły do izolacji kraju od reszty swiata ( w 1614 edyktem bokufu wygnano z kraju

wygnano z Japonii Hiszpanów, w 1637 zabroniono Japończykom opuszczania kraju itd. ). Tymczasem dla klanu Takeda nastaje czas rehabilitacji. W 1664 zezwala im się nauczać zarówno kompletnego systemu walki jak i zasad strategii. Wtedy to na terytorium Mutsu, pojawiaja się doniesienia o Nishinkan dojo, gdzie wtajemniczano bushi w sekretne tajniki sztuki. Aura mitu, która okryła dojo zaczynała nabierać blasku. Istnieja dokumenty, swiadczace, że w 1674 szkoła z Nishinkan dojo rozszerzyła sw± działalno¶ć do licznych dojo, w których uczono bushi z klanu Aizu. Między innymi: 5 szkół miecza i 2 jujutsu ( w tym znane Mizu-no-Shinto-ryu i Shinmyo-ryu ) oraz rzesza pomniejszych dojo ćwiczacych bushi klanu Aizu: 22 szkoły miecza ( kenjutsu ), 16 szkół jujutsu, 16 szkół walki bronia palna, 14 szkół wyciagania miecza ( iaijutsu i battojutsu ), 7 szkół łucznictwa ( kyujutsu ), 4 szkoły włóczni i halabardy ( sojutsu i naginatajutsu ). Dwie z tych szkół uczyły tylko wysoko postawionych członków klanu Aizu.

Nikt nie miał do nich dostępu, gdyż przekazywano tam tajniki niedostępne dla ogółu. Stanowiły one dumę klanu Aizu, a były to Oshiki uchi ( czyli Daito-ryu Aikijujutsu ) i Misoguchi-ha-itto-ryu kenjutsu. Ukoronowaniem była prosba Shoguna o wyszkolenie jego ochrony osobistej. Był to największy z zaszczytów i swiadectwo jako¶ci i skuteczno¶ci, jakby nie było, jednego z wielu znanych stylów. Po raz kolejny klan Takeda stał się głównym ekspertem w dziedzinie wojskowo¶ci i co za tym idzie ich usługi stały się bardzo pożadane w całym kraju. Pamiętajmy jednak, że nastał czas pokoju, czas, w którym umiejętno¶ci bojowe powoli schodziły na boczny tor. Spartański styl życia żołnierzy powoli ustępował miejsca luksusom życia cywili. Epoka Edo to schyłek ery samurajów, to czas wojowników bez wojny i utraty przeznaczenia klasy bushi. Najlepsza ilustracja tego okresu jest legenda o 47 roninach ( ronin – samuraj bez pana ), samurajach, którzy po utracie swego pana wbrew nakazom nowego prawa, postanowili pomscić jego smierć nawet za cenę własnego życia ( po dokonaniu zemsty dokonali zbiorowego seppuku ). Duma, honor i lojalno¶ć ponad wszystko. Historia ta ilustruje sytuację, w jakiej znaleĽli się bushi, wojownicy bez wojny, kasta bez swego miejsca w społeczeństwie.

Absurdalne przepisy izolacyjne bokufu doprowadziły do odrodzenia idei przywrócenia imperium. Klany z zachodniej czę¶ci Japonii, Satsuma i Choshu postanowiły wesprzeć dynastię Meiji na drodze do odzyskania władzy, za cenę otrzymania przywilejów i majatku. Klan Takeda pozostaje wierny shogunowi. Ważnym centrum klanu jest w tym okresie miasto Aizu-Wakamatsu, słynne z potężnie ufortyfikowanego zamku Tsurugaju. Z miejscem tym zwi±zane jest jedno z ważniejszych wydarzeń historii klanu w tym okresie, ale o tym nieco póĽniej. Izolacja kraju doprowadza do kryzysu gospodarczego, maja miejsce wydarzenia do tej pory w historii kraju niebywałe. W 1738 r. 84 tys. chłopów z prowincji Iwaki protestuje przeciwko morderczym podatkom, w 1754 r. protestujacych w prowincji Kyushu jest już 168 tys.. W latach 1782-1787 klęska głodu powoduje smierć 1.5 mln ludzi. Postawa bokufu jest nadal nieugięta, w 1825 r. rozkazuja strzelać do wszelkich statków zbliżajacych się do brzegów kraju. Rozkaz ten pozostaje w mocy do 1842 r.. W lipcu 1853 amerykańskie okręty wpłynęły na wody zatoki Uraga, ich dowódca komandor M.Perry zażadał w imieniu Stanów Zjednoczonych nawiazania stosunków handlowych. Japonia ustapiła obawiaj±c się interwencji zbrojnej. 29 Lipca 1858 r. Bakufu podpisuje umowy handlowe z USA. Wkrótce podobne podpisuja Wielka Brytania, Holandia, Francja, Rosja i Portugalia. Liberalizacja stosunków z z zagranica doprowadziła do wzrostu napięć wewn±trz kraju. Przeciwnicy rz±dów shogunów, wspomagani przez kraje europejskie i USA, domagaja się restauracji władzy cesarskiej. W styczniu 1868 pro cesarscy powstańcy zdobyli pałac w Edo, zmuszajac do zrzeczenia się rzadów ostatniego shoguna - Yoshinobu Tokugawę. Rok ten kończy epokę Edo. Warto tu zauważyć, że w 1860 r., w Aizu, urodził się Sokaku Takeda. Niespokojne czasy udało mu się przeczekać dzięki zapobiegliwosci ojca, Takedy Sokichi. Rodzina Takedy brała czynny udział w wojnie ze zwolennikami cesarza, dochowujac wierno¶ci shogunowi i tradycji.

W 1868 roku miało miejsce wydarzenie, które na zawsze odcisnęło się na historii klanu. Wydarzenie swiadczace o wielkim poszanowaniu dla tradycji, jakie uczniowie szkoły Oshiki uchi mieli wpojone w procesie edukacji. Otóż dwie drużyny: Byakkottai ( białe tygrysy-chłopcy ) i Joshigun ( dziewczęta ) w wieku 15-17 lat brały udział w wojnie pod komenda shoguna. Na wie¶ć o oblężeniu wspomnianego już zamku Tsurugaju otrzymali pozwolenie udania się na pomoc oblężonym. Kiedy znaleĽli się na rogatkach miasta, zobaczyli unosz±ce się nad zamkiem dymy. Zrozpaczeni, doszli do wniosku, że zamek padł, a ich zwierzchnicy i nauczyciele polegli. Jak 47 roninów z legendy, młodzież wybrała smierć w rytualnym seppuku, niż dalsze życie wbrew ideałom. Przy bramach miasta do dzi¶ znajduje się tablica upamiętniajaca bohaterskiego ducha młodych bushi. Ironia losu sprawiła, że zamek padł dopiero w cztery tygodnie po tym wydarzeniu! Kiedy najeĽdĽcy przekroczyli wrota zamku, nie znaleĽli nikogo żywego. Niezdolni do dalszej walki członkowie klanu Takeda popełnili rytualne samobójstwo, by nie oddać się w ręce wroga. W komnatach zamku znaleziono 21 zwłok kobiet i dzieci, które postanowiły podzielić los ostatnich z obrońców. Te krwawe wydarzenia dały poczatek okresowi Meiji ( 1868 – 1912 ), okresowi otwarcia na swiat i rewolucji socjalnej i kulturalnej. W 1871 r. edyktem cesarskim posiadłosci daymio zostaja zniesione, a stare prowincje zastępuje się prefekturami. Noszenie miecza przestaje być obowi±zkiem. W 1876 r. noszenie miecza, odwieczna tradycja bushi, staje się nielegalna. Następuje kres ery samurajów.

Młody Takeda Sokaku studiuje Oshiki uchi. Dojrzewa w atmosferze dyscypliny i poszanowania dla czasów minionych i przodków. Jego mistrzami s± członkowie rodziny i Tanomo Saigo ( 1830-1905 ), ostatni zarzadca Aizu. Uczy się też sztuki walki mieczem, włócznia, halabarda. Staje się takim mistrzem, że, pomimo iż nosił publicznie tradycyjne dwa miecze, nigdy nikt nie odważył się go rozbroić. Istnieje wiele opowie¶ci i legend dotycz±cych jego młodo¶ci, oto jedna z najbardziej znanych:

Młody mistrz zostaje wysmiany z powodu noszenie tradycyjnego stroju przez 50 robotników wykładajacych ulice kostka brukowa w dystrykcie Osaka. Takeda zabił 7 ( lub 9 jak twierdz± inni ) z nich a wielu uczynił kalekami. Doprowadzony na policję został zwolniony, a jego uczynek uznano za samoobronę. Niepodważalnym faktem jest, że w młodo¶ci przyszły mistrz stoczył bardzo wiele walk zarówno ulicznych jak i z mistrzami innych stylów, a mimo skromnej postury ( ok. 152 cm ) nigdy nie został pokonany.

Takeda Sokaku był powszechnie krytykowany za swój niezno¶ny charakter, arogancję i nieprzystosowanie do nowych czasów. Aby zrozumieć tego człowieka, trzeba wiedzieć, że wychowany przez wojowników z klanu Takeda, nigdy nie zaakceptował nowych czasów. Do końca swych dni pozostał dumnym bushi, być może ostatnim prawdziwym samurajem. To Takeda Sokaku wzbogacił Oshiki uchi o własne elementy i nadał stylowi jego obecn± nazwę, by oddać hołd pamięci przodków. Nazwa brzmi „Daito-ryu Aikijujutsu” (). Słowo „Daito” () pochodzi od nazwy zamku księcia Shinra Saburo Yoshimitsu Minamoto, „ryu” () oznacza szkołę, „aiki” () czerpie z tradycyjnej nazwy stylu „Aiki-in-yo-ho” ,

Jujutsu () dopełnia nazwy stylu, przypominajac o filozoficznych aspektach sztuki. Zwrócić należy tu uwagę, że w tym tekscie częstokroć nadużywano nazwy Daito-ryu tylko dla wygody, maj±c pełn± swiadomosć, że jest to nazwa stosunkowo młoda i w czasach przeszłych nie była używana. Mówienie o rodzinie Minamoto uprawiaj±cej Dayto-ryu z tegoż oczywistego powodu jest błędem lub nadmiernym uproszczeniem. To samo dotyczy nadinterpretacji historii szkoły Aikido. Aikido to jedna ze szkół jujutsu, sztuka stworzona przez wybitnego ucznia Takedy Sokaku, Morihei Ueshibę na poczatku lat 40 XX wieku( Ueshiba był uczniem Sokaku przez ponad 20 lat od 1915 r. do 1936 r., a uprawnień do nauczania Daito-ryu nabył około roku 1922, dyplomy swoich uczniów podpisywał – Morihei Ueshiba, oddany uczeń Dai Sensei Takeda Sokaku ) . Szkoł±, która interpretuje Dayto-ryu do potrzeb pewnej filozofii.

Częstokroć spotykane stwierdzenie o „pradawnych bushi uprawiaj±cych Aikido” to po prostu bzdura. Należy także nadmienić jeszcze jedna istotna kwestię. O Takedzie Sokaku mówi się, że otworzył scisle zamknięte drzwi dojo klanu Takeda dla szerszego grona studentów i jest to fakt. Niemniej jednak trzeba pamiętać, że w porównaniu do czasów obecnych, było to grono niewielkie. Studenci Takedy Sokaku byli przez niego osobiscie wybierani i akceptowani. Łacznie liczbę studentów, którzy mięli okazję ćwiczyć pod okiem o-sensei szacuje się na ok. 30 tys.. Z tego tylko dwunastu uzyskało formalna zgodę na nauczanie Daito-ryu. Za jedynego, który otrzymał od mistrza pełna wiedzę na temat wszystkich tajników systemu, zarówno z broni± jak i bez ( dlatego niekiedy stosuje się nazwę Daito-ryu Aiki-Budo), uznaje się Takumę Hisę ( 1896-1980 ). Uczeń Takumy Hisy, Hakaru Mori naucza po dzi¶ dzień stylu Hisa Daitoryu. Dopiero Takeda Tokimune, syn O-sensei przystosował nauczanie Dayto-ryu do czasów obecnych w trosce o dalsze losy rodzinnego stylu. Założył centrum Dayto-ryu Aikijujutsu, czyli Abashiri honbu dojo ( główne dojo ) na Hokkaido, oraz sieć autoryzowanych dojo w Japonii i na swiecie. Takeda Tokimune stworzył też archiwum dziejów klanu i stylu którego od wieków s± strażnikami. ( X )

( Opracował Marcin Blacharski )

AIKIBUDO

Pojęcie AIKIBUDO nierozerwalnie zwi±zane jest z DAITO-ryu aikijujutsu ( DAITO-RYU AIKIBUDO ) i osobami, które tę szkołę samurajskiego jujutsu propagowały pod zmienionymi nazwami, w ramach tworzonych przez siebie odmian daito-ryu. W ciagu swego aktywnego życia Sokaku Takeda zaledwie 12 osobom nadał tytuł MENKYO KAITEN, upoważniajacy do założenia własnej szkoły jujutsu.

W¶ród tych osób był Morihei Ueshiba.

W 1930 roku mistrz szkoły Kodokan-jujutsu /judo/, Jigoro KANO wysłał do M.Ueshiby, instruktora Daito-Ryu u S.Takedy, swych uczniów: Minoru Mohizuki, Kenji Tomiki, Aritomo Murashige, Yoshio Sugino – aby uczyli się u niego stylu Daito-ryu aikijujutsu.

Z tej grupy prawo do założenia swej szkoły uzyskał Minoru Mohizuki, nadajac jej nazwę Yoseikan.

M.Ueshiba dochodzac powoli do swej wizji sztuki walki z czasem coraz bardziej odchodził od zasad wojennego systemu Daito.

Ta ewolucja objawiała się w stosowanych przez niego po drodze nazwach: Aikijujutsu Ueshiba-Ryu, Aiki-Bujutsu, Aikibudo Ueshiba-Ryu, Aikibudo Kobukai, Aikibudo Tenshin czy Aikibudo Takemuso, by w końcu dojsć do nazwy Aikido / 1948 rok /.

Mistrz Minoru Mohizuki propagował osobiscie sw± szkołę Yoseikan w Europie. Jego najważniejszym uczniem Minoru Mochizuki okazał się Alain Floquet / Francja/, który w 1978 roku uzyskał od niego 7 dan i tytuł Kyoshi.

Ponieważ w 1980 roku do Francji przybył na stałe syn M.Mohizukiego- Hiro, Minoru Mohizuki zabronił A. Floquetowi używania rodzinnej nazwy Yoseikan, a w jej miejsce polecił nazwę Aikibudo, używana przez M.Ueshibę, jego nauczyciela Daito-Ryu.

Hiro Mohizuki propaguje obecnie rodzinny system pod nazw± Yoseikan Aiki-Budo.

Tak więc nazwa AIKIBUDO oznacza kompletne wyszkolenie dawnego samuraja - BUDO- w walce wręcz i broniami samurajskimi – czyli jujutsu i kobudo, w konwencji AIKI.

/ patrz PUBLICYSTYKA/

AIKIDO

Mistrz Morihei Ueshiba stajac się pod wpływem przeżyć religijnych i wojennych pacyfist±, miłosnikiem pokoju i jednosci człowieka z natur± - odchodził coraz bardziej od twardych, samurajskich zasad szkoły Daito. Pierwszym krokiem uwidaczniajacym filozoficzna przemianę podejscia do wojennej sztuki jujutsu była zamiana pojęcia sztuka walki / Aiki-Bujutsu / na filozoficzne pojęcie drogi / Aiki-Budo / -by w końcowym efekcie eliminujac z aikibudo okreslenie wojenny -„ Bu „ – dojsć w 1948 roku do ostatecznej nazwy swej szkoły jujutsu– AIKIDO.