DRUGA POŁOWA

SAMURAJA

Aleksandra Tomala

W 1868 roku samuraje z klanu Aizu, zwolennicy szogunatu, bronili twierdzy Wakamatsu przed dwudziestotysięczn± armi± cesarsk±. Ich samych było zaledwie trzy tysi±ce, ale nie poddali się łatwo. Zmobilizowali każd± osobę, która potrafiła posługiwać się broni±. Do walki na pierwszej linii stan±ł oddział dwudziestu młodych kobiet.

Jedna z nich, Nakano Takeko, odważnie ruszyła na atakuj±cych. Udało jej się zabić wielu, zanim została postrzelona w pier¶. Chciała za wszelk± cenę unikn±ć dyshonoru, jakim byłoby pojmanie przez wroga. Poprosiła więc siostrę, aby ta ¶cięła jej głowę.

Dwie¶cie lat wcze¶niej Ihara Saikaku napisał:

” Kobieta to stworzenie całkowicie bez znaczenia”. No cóż. Kodeks Bushido wiod±c± rolę w społeczeństwie przypisywał mężczyĽnie, ale niejedno kobiece imię trwale zapisało się w japońskiej historii. Wystarczy wspomnieć słynnego generała w habicie mniszki Hojo Masako. Po ¶mierci męża Masako podzieliła los większo¶ci wdów po samurajach - wst±piła do zakonu buddyjskiego - co nie przeszkodziło jej w uzyskaniu silnej pozycji na ówczesnej scenie politycznej. Szogunat Kamakura znalazł się pod kontrol± rodu Hojo, a wła¶ciwie - samej Masako. Nic dziwnego, że uznaje się za jedn± z najbardziej wpływowych kobiet ¶redniowiecznego ¶wiata.

W Japonii istniały kobiety-wojownicy, chociaż dawna literatura rzadko o nich wspominała, opisuj±c za to szlachetne heroiny, popełniaj±ce jigai (odpowiednik seppuku - kobieta przebijała sobie tętnicę szyjna), by uratować honor rodziny. Trzeba jednak pamiętać, że Japonia w ¶redniowieczu nie była spokojnym krajem. Niemal bezustannie toczyły się tam walki, a posługuj±ce się naginat± kobiety zastępowały czasem rannych mężczyzn - przeważnie swoich mężów - na polu bitwy. Niektóre walczyły także sztyletem zwanym kaiken, często noszonym w rękawie.

Nie posługiwały się nim w szczególnie wyrafinowany sposób, po prostu biegły naprzód, trzymaj±c go przed sob± obiema rękami.

Naginata z czasem stała się jedyn± broni±, której kobiety mogły używać, a niespokojne czasy sprawiły, że wiele z nich opanowało sztukę walki ni± do perfekcji. Do tej pory Japonki trenuj± naginata-jutsu.

SŁUŻYĆ I BRONIĆ

Wszystko zmieniło się w epoce Edo. Sztywne konwencje znacznie ograniczyły niezależno¶ć kobiet, Nadal mogły one ćwiczyć z naginat±, ale raczej dla zachowania tradycji niż rzeczywistego doskonalenia umiejętno¶ci bojowych. Now± rolę kobiet okre¶liła zasada potrójnego posłuszeństwa: ojcu, mężowi i synowi.

Żony samurajów, tak jak oni sami, musiały przestrzegać ¶ci¶le okre¶lonych reguł.

Ich stosunek do mężów był dokładnym odzwierciedleniem relacji pomiędzy samurajem i daimyo. Były posłuszne, ale nie bezwolne. Miały liczne obowi±zki, których solenne wykonywanie było spraw± honoru. Zajmowały się domem nadzorowały pracę służby, kontrolowały wydatki. Przede wszystkim jednak wychowywały dzieci, wpajaj±c im tradycyjne warto¶ci, W sprawach dotycz±cych rodziny ich zdanie bardzo się liczyło.

Niemniej, ich główn± powinno¶ci± było służenie mężowi, jego rodzinie - zwłaszcza synom.

W domu samuraja znajdowały się pomieszczenia, do których kobieta nie mogła wchodzić, Mężowie i żony nawet nie sypiali razem. Oczywi¶cie samuraje zwykli odwiedzać swe małżonki, je¶li mieli na to ochotę – póĽniej jednak wracali do swoich sypialni.

Mogli także cudzołożyć i nie było to okre¶lane mianem zdrady.

Co więcej, w siedemnastowiecznej Japonii istniał kult homoseksualizmu, jako najdoskonalszego rodzaju miło¶ci, Zwi±zki homoseksualne były często ukrywane, ale nigdy potępiane.

Jedno spo¶ród wszystkich zadań, którym musiała sprostać żona samuraja, było szczególnie ważne.

Otóż w sytuacji zagrożenia musiała ona bronić domu.

Nie mogła posługiwać się broni± mężczyzn - miała do dyspozycji tytko naginatę. Wiedziała, że jej najważniejszym obowi±zkiem jest dbanie o dobre imię męża. Była gotowa po¶więcić życie, żeby ocalić jego honor.

DLA WDZIĘKU I PIĘKNA?

Konieczno¶ć poniesienia ¶mierci w obronie honoru męża - to bez w±tpienia ogromne po¶więcenie, które szczę¶liwie przeminęło wraz z epok± samurajów. Wojownicza natura kobiet nigdy jednak nie została u¶piona. Chociaż ich dokonania na polu walki nie s± ani w połowie tak znacz±ce, jak mężczyzn, Ľle byłoby pomin±ć ich szczególn± - bo zupełnie inn± od tej, jak± pełni± w ¶wiecie zachodnim - rolę w japońskim społeczeństwie.

W 1904 roku wydano w Nowym Jorku podręcznik

H. Irvinga Flancocka pt. “Physical Training for Women by .Japanese Methods”. Autor napisał we wstępie: „W słabo¶ci nie ma ani wdzięku, ani piękna.”

Czyżby¶my wła¶nie dlatego trafiały na matę?

(Fotografie i grafiki pochodz± ze stron internetowych:

Kobiety ćwicz±ce jujutsu - autor Tsunoda Kunisada, zdjęcie przedstawiaj±ce kobietę z klanu samurajów pochodzi ze strony www.bondo.wsc.mass.edu/norris

/classroom/56malc/Japan/tour/woman,htm. Pozostałe rysunki ze stron www.naginata.org oraz www.scnf.org/history2. html)

(MSW”Samuraj”10/02)

Powrót