SEPPUKU ( HARAKIRI )

Michał Śliwka

To honorowe samobójstwo było przywilejem wyłącznie kasty samurajskiej. Wynikało ono kodeksu „ Bushido” Bushido było zadośćuczynieniem w przypadku uszczerbku poniesionego na honorze, popełnienia przez samuraja czynu haniebnego.

W okresie EDO ( 1603 – 1868 ) seppuku popełniano także z wyroku sądowego. Było to swoiste przyzwolenie na wyrównanie przez samuraja, w sposób honorowy, wyrządzonych krzywd – bez konieczności poniesienia sankcji karnych.

Jedynie samurajowie mogli popełniać seppuku, szczycąc się swobodą w dysponowaniu własnym życiem , pogardą dla śmierci, siłą ducha. Seppuku nie oznaczało jedynie mechanicznego „ otwarcia brzucha”, lecz także odsłonięcie swych szczerych, prawdziwych uczuć. Pamiętajmy bowiem, iż wg wierzeń społeczeństw Azji – to brzuch ( hara) jest siedliskiem duszy, uczuć, emocji, energii życiowej. Stąd niekiedy stosowane jest także pojęcie „ harakiri” jako odpowiednik seppuku. Seppuku w sensie etycznym oznacza także ostateczne usprawiedliwienie się wobec ludzi, ziemi, nieba. Fakt, iż ceremoniał rytualnego samobójstwa rozpowszechnił się wśród kasty samurajskiej wynikał prawdopodobnie z faktu noszenia broni służącej do walki i, w konsekwencji, do zadawania śmierci. Przypomnijmy, iż w starożytnym Rzymie popełniano samobójstwo poprzez rzucanie się na ostrze swego miecza.

Seppuku rozpowszechniło się w okresie HEIN ( XI-XII wiek), szczególnie zaś w okresie wojen pomiędzy klanami Taira i Minamoto. Samurajowie popełniali wtedy samobójstwo by uniknąć niewoli po śmierci swego pana, po dokonaniu zemsty na zabójcy swego zwierzchnika. W tym przypadku ceremoniał ten nazywał się TSUIFUKU. Ponieważ samuraj przysięgał swemu przełożonemu służbę aż do śmierci – wielu sądziło, iż nie wypada przeżyć swego pana. Tak też uważało pięciu książąt ( daimyo), dokonując seppuku po śmierci szoguna Iemitsu.

Samobójstwo popełniane było na wiele sposobów ( różne rodzaje cięć), lecz zawsze należało je tak przeprowadzić, by otaczający samuraja ludzie widzieli jego wnętrzności – a tym samym widzieli czystość jego intencji, zamierzeń i myśli. Ceremoniał seppuku przeprowadzany był głównie w pozycji siedzącej, z ubraniem pod kolanami tak ułożonymi, by ciało po śmierci nie upadło na wznak – co było sytuacja hańbiącą. Niekiedy ceremoniał seppuku wykonywany był w pozycji stojącej, przyjmując wtedy nazwę TACHIBARA.

Do wykonania seppuku używano specjalnego sztyletu ( kusungobu) o dł.ok.25 cm., lub miecza krótkiego ( wakizashi). Techniki seppuku samurajowie uczyli się od dzieciństwa, oswajali się z nim. Było ono nieodłączna częścią etyki samurajskiej, wynikającej z kodeksu Bushido.

W myśl tego kodeksu rytualne samobójstwo popełniały także kobiety z warstwy samurajskiej. Nie rozcinały sobie jednak brzucha, lecz przecinały tętnicę szyjną lub wbijały sztylet w serce. Sztylet taki ( kaiken ) był zawsze ślubnym darem od męża. Z kolei miecz krótki ( wakizashi) kobieta otrzymywała podczas ceremoniału pełnoletności. Dla żony samuraja było hańbą nie umieć popełnić samobójstwa, gdy zaszła tego konieczność. Kobieta uczyła się więc tej techniki oraz umiejętności wiązania sobie kolan tak, by po śmierci ciało zachowało przyzwoitą pozycję.

Głównym powodem samobójstwa kobiet była śmierć męża lub złamanie przez niego danego wcześniej słowa.

Bardzo ważną role podczas seppuku odgrywał sekundant, ( kaishaku), którym był zazwyczaj przyjaciel lub bliska samurajowi osoba. Jego rola polegała na odcięciu, w odpowiednim momencie, głowy samuraja i baczenie, by nie doprowadzić do hańby popełniającego samobójstwo w przypadku gdy ten załamywał się i zaczął zachowywać się niegodnie. Szło także o skrócenie cierpień.

Szczytem hartu podczas seppuku było, po jego wykonaniu, zdążyć jeszcze podpisać testament własną krwią. Warto w tym momencie wspomnieć, że jeżeli samuraj popełnił seppuku z wyroku sądu – chowany był z przysługującymi jego pozycji honorami, jeżeli nie – cały jego majątek po śmierci ulegał konfiskacie.

Miejsce seppuku także podlegało określonym kryteriom, podobnie jak i sam ceremoniał.

Po zakończeniu ceremoniału seppuku miejsca tego nie oczyszczano, by na zawsze pozostało w pamięci.

Powrót