STRUKTURA SPOŁECZNA OKRESU TOKUGAWA
Michał Śliwka
Okres ten rozpoczął się w 1603 roku ( patrz artykuł pt.„ Japońskie średniowiecze i feudalizm), kiedy to Ieyasu Tokugawa ogłosił się szogunem, kończąc tym samym dzieło zjednoczenia państwa i okres wojen wewnętrznych. Shogunat stał się władzą absolutną, oparta na stanie samurajskim ( szlachcie). Dokonano także ostatecznego, bezwzględnie przestrzeganego podziału na warstwy społeczne. Ta struktura społeczna wyrażała się w sentencji:
„ HANA-WA SAKURAJI, HITO- WA BUSHI „
Wśród kwiatów wiśnia, wśród ludzi
wojownik.
Samurajowie uważani byli za kwiat
narodu japońskiego. Co zaś ważne i nieco odmienne od europejskich podziałów
społecznych, tuż za szlachtą byli chłopi, których pracę na roli uważano za
zajęcie szlachetne. Dopiero za warstwa chłopską byli
rzemieślnicy i na końcu kupcy. Ten podział zamykały jeszcze dwie kategorie: nędzarze ( hinin) i pariasi (eta), wykonujący, w myśl zasad
japońskich, najbardziej upokarzające zajęcia. Przykładem takich prac było
wytwarzanie wyrobów ze skóry, garbarstwo i wywożenie nieczystości.
Stan samurajski nie był jednak
jednolity. Najwyżej plasowała się arystokracja
( daimyo), tuż za nią podchorągiewni
(hatamoto). Stan arystokratyczny zamykali domownicy(gokenin).Wszyscy razem
byli bezpośrednimi wasalami szoguna.
Poniżej arystokracji znajdowali
się wasale lokalnych feudałów (baishin). Na końcu stanu szlacheckiego byli szeregowi wojownicy ( ashigaru).Specyficzną
grupę samurajski stanowili ronini, wojownicy,
którzy utracili swego suwerena i miejsce w klanie. Opuszczali oni swych panów
na ich rozkaz lub dobrowolnie, aby np. dokonać zemsty.
Jedynym zajęciem kasty
samurajskiej była sztuka wojenna (Bu-jutsu).
Samurajowie, jako szlachta, nie mogli zajmować się rzemiosłem i handlem (
podobnie było w feudalnej Europie, patrz „ Lalka” B.Prusa)- nie było to bowiem zajęcia godne stanu szlacheckiego.
Liczba samurajów w poszczególnych
księstwach wahała się od 5-25% ludności, w zależności od potęgi księcia ( tak więc liczebność stanu szlacheckiego była
porównywalna ze stanem w Polsce, stąd tylko w naszym kraju mogło być pospolite
ruszenie szlacheckie jako siła zdolna bronić kraju, co nie było możliwe w
pozostałych państwach feudalnej Europy .red.).
Stan rycerski był pod całkowita
ochroną prawną. Samuraj był panem życia i śmierci ludności na niższym poziomie
drabiny społecznej. Praktycznie każde spotkanie z samurajem mogło zakończyć się
śmiercią, jeżeli uznał on że chłop, rzemieślnik czy
kupiec zachował się wobec niego nieodpowiednie.
Jeden z kodeksów rodu Tokugawa
stwierdzał:”, Jeżeli człowiek niższego stanu jak mieszczanin czy
chłop dopuści się obrazy samuraja słowem czy ordynarnym zachowaniem – można go
na miejscu zabić.” Reguła ta znana była jako „ Kirisu-ke-gomen” –
zezwolenie na zabójstwo.
Z kolei sam stan samurajski
narzucił sobie bardzo surowe zasady, w myśl których za
czyn, który np. chłopu uchodził bezkarnie ( choćby niedotrzymanie danego
słowa), samuraj musiał popełnić samobójstwo.
Przechodzenie z jednego stanu do
drugiego było praktycznie niemożliwe, poza adopcją.
Okres Tokugawa zakończył się w
1868 roku, kiedy to obalono piętnastego szoguna z rodu Tokugawa, Yoshinobu, po trwającej 3 lata wojnie
domowej. Spowodowały ja zmiany społeczne i polityczne XIX wieku.
Wraz z obaleniem szogunatu
zakończył się trwający od XII wieku okres samurajski.