STRUKTURA SPOŁECZNA OKRESU TOKUGAWA

 

Michał Śliwka

 

Okres ten rozpoczął się w 1603 roku ( patrz artykuł pt.„ Japońskie średniowiecze i feudalizm), kiedy to Ieyasu Tokugawa ogłosił się szogunem, kończąc tym samym dzieło zjednoczenia państwa i okres wojen wewnętrznych. Shogunat stał się władzą absolutną, oparta na stanie samurajskim ( szlachcie). Dokonano także ostatecznego, bezwzględnie przestrzeganego podziału na warstwy społeczne. Ta struktura społeczna wyrażała się w sentencji:

    „ HANA-WA SAKURAJI, HITO- WA BUSHI „

      Wśród kwiatów wiśnia, wśród ludzi wojownik.

Samurajowie uważani byli za kwiat narodu japońskiego. Co zaś ważne i nieco odmienne od europejskich podziałów społecznych, tuż za szlachtą byli chłopi, których pracę na roli uważano za zajęcie szlachetne. Dopiero za warstwa chłopską byli rzemieślnicy i na końcu kupcy. Ten podział zamykały jeszcze dwie kategorie: nędzarze ( hinin) i pariasi (eta), wykonujący, w myśl zasad japońskich, najbardziej upokarzające zajęcia. Przykładem takich prac było wytwarzanie wyrobów ze skóry, garbarstwo i wywożenie nieczystości.

Stan samurajski nie był jednak jednolity. Najwyżej plasowała się arystokracja ( daimyo), tuż za nią podchorągiewni (hatamoto). Stan arystokratyczny zamykali domownicy(gokenin).Wszyscy razem byli bezpośrednimi wasalami szoguna.

Poniżej arystokracji znajdowali się wasale lokalnych feudałów (baishin). Na końcu stanu szlacheckiego byli szeregowi wojownicy ( ashigaru).Specyficzną grupę samurajski stanowili ronini, wojownicy, którzy utracili swego suwerena i miejsce w klanie. Opuszczali oni swych panów na ich rozkaz lub dobrowolnie, aby np. dokonać zemsty.

Jedynym zajęciem kasty samurajskiej była sztuka wojenna (Bu-jutsu). Samurajowie, jako szlachta, nie mogli zajmować się rzemiosłem i handlem ( podobnie było w feudalnej Europie, patrz „ Lalka” B.Prusa)- nie było to bowiem zajęcia godne stanu szlacheckiego.

Liczba samurajów w poszczególnych księstwach wahała się od 5-25% ludności, w zależności od potęgi księcia ( tak więc liczebność stanu szlacheckiego była porównywalna ze stanem w Polsce, stąd tylko w naszym kraju mogło być pospolite ruszenie szlacheckie jako siła zdolna bronić kraju, co nie było możliwe w pozostałych państwach feudalnej Europy .red.).

Stan rycerski był pod całkowita ochroną prawną. Samuraj był panem życia i śmierci ludności na niższym poziomie drabiny społecznej. Praktycznie każde spotkanie z samurajem mogło zakończyć się śmiercią, jeżeli uznał on że chłop, rzemieślnik czy kupiec zachował się wobec niego nieodpowiednie.

Jeden z kodeksów rodu Tokugawa stwierdzał:”, Jeżeli człowiek niższego stanu jak mieszczanin czy chłop dopuści się obrazy samuraja słowem czy ordynarnym zachowaniem – można go na miejscu zabić.” Reguła ta znana była jako „ Kirisu-ke-gomen” – zezwolenie na zabójstwo.

Z kolei sam stan samurajski narzucił sobie bardzo surowe zasady, w myśl których za czyn, który np. chłopu uchodził bezkarnie ( choćby niedotrzymanie danego słowa), samuraj musiał popełnić samobójstwo.

Przechodzenie z jednego stanu do drugiego było praktycznie niemożliwe, poza adopcją.

Okres Tokugawa zakończył się w 1868 roku, kiedy to obalono piętnastego szoguna z rodu Tokugawa, Yoshinobu, po trwającej 3 lata wojnie domowej. Spowodowały ja zmiany społeczne i polityczne XIX wieku.

Wraz z obaleniem szogunatu zakończył się trwający od XII wieku okres samurajski.

 

Powrót